Bir Tık ile Başlayan Esaret: İnternet Bağımlılığı

Teknoloji yaşamın vazgeçilmez bir parçasıdır. Teknolojinin aslında varoluşsal amacı bir araç olarak kullanılmasıdır. Ancak araç halinden çıkıp bir amaç haline gelmiştir. Amacı insanın hayatını kolaylaştırmak iken, şimdiki noktada bu işlevinden çıkarak hayatı olumsuz etkileyen bir durum olan ‘teknoloji bağımlılığı’nın ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu durum ise, insanın günlük hayatını etkilemeye başlamıştır.

İnternet Bağımlılığı Nedir?

Bağımlılık, genelde madde bağımlılığı ile eş anlamlı olarak kullanılmaktadır. Ancak teknolojinin ilerlemesi ve artan kullanımı ile birlikte bunun da bağımlılık oluşturup oluşturmayacağı konu olmaya başlanmıştır. Artık benzer ölçütler içeren yeme bozuklukları, kumar alışkanlığı, oyun oynama gibi davranışlar bağımlılık grubuna girmektedir. Bağımlılık, günlük hayatı psikolojik ve sosyal açıdan etkileyen problemli teknoloji kullanımı olarak değerlendirilmektedir (Young, 1997). ‘Teknoloji bağımlılığı’ olarak adlandırılan bu bağımlılık türü ilk olarak Young tarafından ortaya çıkmıştır.  

İnternet kötü bir şey mi? İnternet şu anki günlük hayatımızda psikolojik olduğu kadar işlevsel yararları da bulunmaktadır. İnternet; alışveriş, tatil planı, iş performansı, insanların araştırmaları, bankacılık işlemleri gibi kullanımları kolaylaştırmaktadır. Ancak bunun dışında, internet kullanımının artması, sınır koyamama durumu insanların hayatlarını olumsuz etkilemeye başlamıştır. Yapılan araştırmalar, internet bağımlılığı olarak adlandırıldığı ve günümüzde bağımlılığın oldukça yaygınlaştığını vurgulamıştır. Teknoloji bağımlılığını ortaya çıkaran Young’a göre internet bağımlılığı, çevrim içi olma ile ilgili zorunlu bir güç olarak tanımlanmıştır. Bu güç ise interneti kullananlarda kontrol problemine neden olduğunu vurgulamıştır. Young, internet bağımlılığın beş farklı göstergesi olduğunu ifade etmiştir. Bunlar, sanal seks bağımlılığı, sanal ilişkisel bağımlılık, internet için aşırı bir istek duyma, zorlayıcı bilgi arayışı ve aşırı bilgisayar kullanımıdır.

1. Sanal Seks Bağımlılığı: İnternette pornografik içeriklere, yetişkin sohbet odalarına, erotik görsellere ve cinsel içerikli web sitelerine aşırı derecede ilgi duyulmasıdır.
2. Sanal İlişkisel Bağımlılık: Kişinin çevrim içi sohbetler, sosyal medya ya da sanal topluluklar aracılığıyla kurduğu ilişkilerle aşırı meşgul olmasıdır.
3. İnternete Aşırı İstek Duyma: İnternette olma hâline karşı duyulan yoğun arzu, kontrol kaybı ve zaman kavramının yitirilmesidir.
4. Zorlayıcı Bilgi Arayışı: Sürekli haber siteleri, veri tabanları, forumlar, bloglar ya da sosyal medyada saatlerce dolaşma; bilgi toplama dürtüsünün kontrol edilememesidir.
5. Aşırı Bilgisayar Kullanımı: Video oyunları, online oyunlar veya çevrim içi kumar gibi etkinliklere bağımlılık geliştirmesidir.

İnternet Bağımlılığı Belirtileri

Bu bağımlılıkta amaç sadece birkaç dakika internette vakit geçirmek iken, bilgi aramak için saatlerce internette kontrolsüz bir şekilde zaman geçirilmesi en çok görülen belirtilerden biridir. Bilgisayarın başında saatlerce oturulduğu için fiziksel problemler yaşamış olma, çevresindeki insanlara yalan söylemeye başlama, insanlarla yüz yüze iletişimden çekinip artık internet üzerinden görüşmenin daha kolay gelmesi gibi belirtiler internet bağımlılığı yaşayan kişide ortaya çıkmaktadır. Ayrıca, günlük işlerini internetten kullanımından dolayı erteleme davranışı görülmektedir. Kişi artık, randevularına gidemez, planlarına odaklanamaz, yeme öğünlerini atlar, derslerini ve ödevlerini yapamaz hale gelir. Daha sonrasında psikolojik olarak, internetin başında bu kadar zaman geçirmenin verdiği suçluluk duygusu, dış dünyaya dair ilginin azalması, sürekli uykusuz kalma, sürekli yorgunluk, öfke, eşler arası anlaşmazlık gibi belirtiler de görülmektedir. Bu bağlamda, internet bağımlılığın fark edilmesi ve buna yönelik adım atılması oldukça önemlidir. İnternet bağımlılığının tanımı için haftada 40 saatten fazla internet kullananlar bağımlı olarak tanımlanmaktır (Cengizhan, 2003). Bağımlılığı ölçmenin yolu olarak haftalık kullanım saati temel alınmaktadır, belli bir saatin üstünde internet kullanımına sahip olan bireyler internet bağımlısı olarak kabul edilmektedir. Özetle, İnternet aşırı kullanımı günden güne daha da artış gösteriyorsa, bu isteğin önüne geçilemiyorsa, internete bağlı olmadan geçirilen zaman önemini yitiriyorsa, yoksun kalındığında sıkıntı, huzursuzluk, saldırganlık ortaya çıkıyorsa, günlük işlevler, sosyal hayat, okul ve aile hayatı giderek bozuluyorsa internet bağımlılığından söz edebiliriz.

Çocuklarda İnternet Bağımlılığı: Önlemek İçin Neler Yapılmalı?

İnternet kullanımının yoğun olduğunun fark edilmesi, ebeveynlerin çocuklarıyla birlikte interneti doğru şekilde kullanmalarının sağlanması önemlidir. Teknolojiyi kötüye kullanım yerine bilinçli şekilde kullanılması, yaratıcı yetenekleri destekleyici olarak bir amaç değil bir araç olarak kullanılması önemlidir. Öncelikle ebeveynler, interneti ne şekilde kullandıklarını gözden geçirmelidirler. Kendileri çocukları için iyi bir rol model olmalıdır. Çünkü çocuklar, ebeveynlerinden gördüklerini rol model olarak alıp onu hayata geçirirler. Bu sebeple, internet kullanımını önce kendileri kısıtlayıp, kitap okuma veya fiziksel aktivite gibi davranışları pekiştirmeleri gerekmektedir. Ailede güçlü ilişkiler kurma, iletişim açısından çok önemlidir. Aile içi kurallar belli ve tutarlı olmalıdır. Anne babaların, çocukların sorunlarıyla ilgili olması gerekir. Onları duymaya, dinlemeye istekli oldukları gösterilmeli, fikirlerine saygı duyulmalıdır. 

Ayrıca ebeveynler çocukların sosyalleşmelerine izin vermelidir. Çocukların arkadaşlarıyla, ebeveynleriyle tanışmalı, bir sosyal çevre geliştirmelidir. Çocuğu kontrol edebilmek adına sosyalleşmelerine izin vermemek, çocuğun evde kalmasına neden olacak ve çocuğun internetle bir bağ kurmasına sebep olacaktır. Evde herkesin bir görevi bir sorumluluğu olduğu bilinci çocuklara yerleştirilmelidir. Bu görevlerden önemli olanı da birlikte zaman geçirmek ve bu zamanı aileye ayırmaktır. Birlikte oyunlar oynamak, sohbet etmek, birlikte eğlenmek, aktiviteler planlamak; örneğin, piknik, tiyatro, sinema gibi. sosyal aktiviteler planlanmalıdır. İnternet bağımlılığı tedavisinde aile ile sıkı bir işbirliği şarttır. Kişiyi internet üzerinden ihtiyaçlarını karşılamaya yöneltmiş olan daha öncesine ait aile iletişim güçlükleri ve iletişim çatışmaları açık bir şekilde konuşulabilmelidir. 

Bağımlılığı yaşayan ergenin hayatını yeniden şekillendirmek gerekir, internette ne kadar süre geçirdiği kontrol altına alınmalıdır. Örneğin, akşam eve gelir gelmez internet başına geçen biri için akşam kursları planlamak etkili olabilmektedir. Ya da sabahları spor yapıyorsa akşam saatlerine alınması gibi yani internetin yerine başka aktiviteler yerleştirmek  gibi düşünebilirsiniz. Unutmayın, amacınız interneti yasaklamak olmamalı, internet kullanımını kontrol altına alarak, uygun kullanımı amaçlanmaktadır. İnternet kullanımı ileri seviyede bir durumda ise bunu tek başınıza çözmek zor gelebilir, psikoterapi desteği ile bunun üstesinden gelmek mümkün.