45 Dakika Okuma Süresi
25-11-2025
Müthiş Psikoloji “Sana İyi Gelir” yolculuğunda, mobil uygulamaya özel ilk seansında geçerli MUTHIS900 koduyla 900 TL indirim seni bekliyor!
Müthiş Psikoloji “Sana İyi Gelir” yolculuğunda, mobil uygulamaya özel ilk seansında geçerli MUTHIS900 koduyla 900 TL indirim seni bekliyor!
Şimdi Başla
Ücretsiz ön görüşme ile sana en uygun uzmanı seç, online terapiye hemen başla.
Başlayın
Bir ilişkide sınırlarının değiştiğini hangi anda fark ettin?
Seni içten içe yoran baskıyı nasıl tarif edersin?
Seni rahatsız eden baskının ne zaman başladığını hatırlıyor musun?
Bazı sözlerin söylenmese bile seni etkilediği oldu mu?
Kendine olan güveninin azaldığı ilk anı hatırlıyor musun?
İnsanlık tarihinin tüm dönemlerinde, insanın insana yönelik baskı alanlarını anlamaya yönelik yoğun bir çaba bulunur. Şiddet kavramı,fiziksel güç kullanımını kadar, insanın varoluşunu, öz değerini ve yaşam bütünlüğünü etkileyen her türlü baskıcı yaklaşımı kapsayan geniş bir alana sahiptir.
Freud, insanın içsel dünyasında yer alan dürtüsel enerjilerin yön değiştirmesiyle ortaya çıkan baskı süreçlerini incelerken; Jung, gölge arketipinin kişinin içsel yapısında yarattığı baskının ilişkilerde nasıl dışa vurduğunu açıklar. İnsan ilişkilerinin temelinde bulunan psikolojik atmosferin, bireyin ruhsal dayanıklılığı üzerinde büyük bir etkisi olduğunu vurgular. Değer felsefesine göre ise şiddet, insanın değer taşıyıcısı olarak sahip olduğu bütünlüğüne yönelen her türlü müdahaledir.
Şiddet, insanın onurunu ve içsel uyumunu etkileyen bir süreçtir. Bu süreç, bedenle temas ederek kendini gösterebileceği gibi tamamen görünmez biçimde de var olabilir. İnsan iç dünyasında, kendi sesini bastıran veya yönlendiren her baskıcı etki bir şiddet alanı yaratır. Bu alan bazen sözcüklerle, bazen tonlamayla, bazen de sessizlikle güç kazanır. Şiddet sadece eylemle değil, ilişki dinamiğinin içinde sessizce varlığını sürdüren, kişinin özgün değerini etkileyen bir süreç olarak açıklanır.
Bu blog içeriğinde Psikolojik Şiddet nedir? ; Psikolojik Şiddet Biçimleri nelerdir? Psikolojik Şiddetin Belirtileri nelerdir? Psikolojik Şiddetin Kısa ve Uzun Vadeli Etkileri nelerdir? Psikolojik Şiddeti Nasıl Fark Edilir? Psikolojik Şiddetin Nedenleri Nelerdir? sorularına birlikte yanıt bulacağız.
Şiddet Türleri Nedir?
İnsan ilişkilerinde farklı formlar altında ortaya çıkan şiddet, kendi içinde çeşitli türlere ayrılır. Her tür, insanın duygusal, zihinsel, sosyal ve fiziksel alanlarını farklı biçimde etkiler. Felsefi açıdan her tür, kişinin öz değerini ve varoluş bütünlüğünü sınayan bir deneyimi temsil eder.
Değer felsefesine göre psikolojik şiddet, insanın içsel değer taşıyıcılığını etkileyen bir müdahaledir. Jung bu süreci, ilişkisel gölge olarak açıklar. Freud ise bilinçdışı çatışmaların ilişkilerde baskı alanı yaratması şeklinde yorumlar.
Psikolojik Şiddet Biçimleri
Psikolojik şiddet, görünmez oluşuyla insan iç dünyasında geniş alanlar yaratır. Jung’un ifadesiyle, gölge bazen kendi içimizden yükselir ve ilişkilerin içine yerleşir. Psikolojik şiddet biçimleri arasında:
Bu biçimlerin her biri, kişinin kendi varlığını algılama biçimini etkiler.
Kadına Şiddet
Kadınların yaşam alanlarında maruz kaldığı baskı mekanizmaları toplumun kültürel kodlarıyla yakından ilişkilidir. Kadının değeri, toplum içindeki rolü ve ilişkilerdeki konumu üzerine şekillenen psikolojik baskılar çoğu zaman sessiz biçimde ilerler.
Kadına yönelen baskı süreçleri; duygusal kısıtlama, sosyal alanı sınırlandırma, ekonomik kontrol, yoğun beklenti veya sessiz iletişim şekilleri üzerinden kendini gösterir.
WHO’nun 2023 raporu kadınların her üçünden birinin hayatlarının bir döneminde fiziksel veya cinsel şiddete maruz kaldığını göstermektedir. Birleşmiş Milletler verilerine göre her 11 dakikada bir kadın en yakınındaki insanlar tarafından hayatını kaybetmektedir. OECD ülkeleri arasında yapılan araştırmalar, kadınların yaklaşık %27’sinin duygusal şiddet deneyimlediğini, internet üzerinden taciz oranlarının özellikle genç kadınlarda %40’ları bulduğunu ortaya koymaktadır.
2023 yılında 400’ün üzerinde kadın öldürülmüş, bu kadınların büyük kısmı fail olarak eş, eski eş ya da partnerlerini işaret etmiştir. Aile içi şiddet başvurularında artış olduğu, 2024 verilerine göre kadın danışma hatlarına gelen çağrıların önceki yıllara kıyasla %30’a yakın yükseldiği de görülmektedir. Ekonomik şiddetin görünür hale gelmesiyle birlikte kadınların %43’ünün çalışma yaşamına partner baskısı, finansal kontrol ya da aile içi engellemeler nedeniyle katılamadığı tespit edilmiştir. Bu veriler, kadına yönelik şiddetin bireysel bir sorun değil, toplumsal yapının tamamına sirayet eden sistemik bir kriz olduğunu göstermektedir. Hem dünyada hem Türkiye’de kadınların güvenliğini tehdit eden bu tablo, güç ilişkilerini yeniden inşa etmeyi, kadınların kamusal ve özel alandaki varlığını eşitlik temelinde korumayı ve şiddeti önleyici politikaların uygulanmasını zorunlu kılmaktadır.
Erkeğe Şiddet
Erkekler de toplumsal roller nedeniyle farklı baskı alanlarına maruz kalır. Toplumun erkeğe yüklediği güç, dayanıklılık ve kontrol beklentileri, erkeğin duygusal alanını daraltır.
BM verilerine göre dünya genelinde erkeklerin yaklaşık %25’i çocukluk döneminde fiziksel istismara uğradığını belirtirken, erkeklerin %20’den fazlası duygusal-zihinsel şiddetin, özellikle de aşağılanma ve değersiz hissettirme biçimlerinin yetişkinliklerinde devam ettiğini ifade etmektedir. Buna rağmen erkeklerin psikolojik veya aile içi şiddet bildirme oranı kadınların yaklaşık üçte biri seviyesindedir, çünkü “güçlü olma” baskısı yardım istemeyi engellemektedir.
TÜİK ve saha araştırmalarına göre erkeklerin %44’ü yaşamlarının bir döneminde fiziksel saldırıya uğradığını, erkeklerin %35’e yakınının çocukluk döneminde aile içi şiddet gördüğünü belirtmektedir. Aile içi şiddet, erkeklerde çoğunlukla “disiplin” adı altında meşrulaştırıldığı için görünürlüğü düşmekte; özellikle sözlü ve duygusal şiddet türlerinin oranı %50’lere ulaşmaktadır. Türkiye'de meydana gelen cinayet ve kavga kaynaklı ölüm vakalarının da büyük çoğunluğu erkekleri kapsamaktadır; resmi verilere göre şiddet sonucu hayatını kaybedenlerin %85’inden fazlası erkektir.
Ekonomik baskı, işsizlik, toplumsal başarı beklentisi ve duygularını ifade etme konusundaki kültürel kısıtlamalar, erkeklerde depresyon ve öfke patlaması riskini artırmakta; bu durum, istatistiklerde yer alan yüksek erkek intihar oranlarıyla da kendini göstermektedir.
Çocuğa Şiddet
Çocuk, yaşamın en hassas döneminde duygusal yapısını oluştururken, yetişkinlerin ilişki dili onun iç dünyasında güçlü etkiler bırakır. Çocuğa yönelen psikolojik baskı; beklenti yoğunluğu, eleştirel dil, duygusal mesafe, kontrolcü yaklaşım ve yönlendirme çabalarıyla kendini gösterir.Bu süreç, çocuğun içsel sesini şekillendiren bir alan oluşturur.
UNICEF verileri, her yıl 300 milyondan fazla çocuğun ebeveynleri veya bakım verenleri tarafından fiziksel cezalandırmaya tabi tutulduğunu, 2-17 yaş arası çocukların %40’ından fazlasının hem fiziksel hem psikolojik cezalandırmayı bir arada yaşadığını göstermektedir. Cinsel istismar konusunda da tablo çarpıcıdır: Küresel araştırmalar, her 10 kız çocuğundan 1’inin, her 20 erkek çocuğundan 1’inin çocukluk döneminde cinsel istismar yaşadığını ortaya koymaktadır. Şiddetin yarattığı travma, beyin gelişimini etkileyerek depresyon, kaygı bozukluğu, davranış sorunları ve yetişkinlikte şiddet döngüsünü sürdürme riskini belirgin bir şekilde artırmaktadır.
Türkiye’de çocukların yaklaşık %67’si fiziksel ceza içeren yöntemlerle disipline edilmektedir; bu oran, Avrupa ortalamasının oldukça üzerindedir. Türkiye'de kolluk kuvvetlerine bildirilen cinsel istismar vakalarının yıllık sayısı on binleri bulmakta; uzmanlar gerçek sayının bildirilenden en az 4–5 kat fazla olduğunu ifade etmektedir. Ayrıca ev içi şiddete tanık olan çocukların oranı %60’ın üzerindedir ve bu gruptaki çocuklarda kaygı bozuklukları ile davranış problemleri belirgin şekilde daha yüksektir.
Bu veriler, çocuğa şiddetin yalnızca bireysel vakalar değil, toplumların sosyal yapısını sarsan sistemik bir sorun olduğunu göstermektedir. Nedenler arasında ekonomik stres, ebeveynlerin kendi travmatik geçmişleri, eğitimsizlik, duygusal yoksunluk, ihmal, disiplin adı altında meşrulaştırılan davranış kalıpları ve toplumsal sessizlik öne çıkmaktadır. Çocuğun fiziksel ceza ile “terbiye edilmesi” fikri hâlâ birçok kültürde normal görülmekte; bu da şiddetin kuşaktan kuşağa devredilmesine yol açmaktadır.
Hem dünya hem de Türkiye verileri çocuğa yönelik şiddetin yaygın, ağır sonuçlu ve acil müdahale gerektiren bir halk sağlığı problemi olduğunu açık biçimde ortaya koymaktadır. Şiddetin önlenmesi, yalnızca çocukları korumak için değil, toplumun geleceğini güvence altına almak için hayati önem taşımaktadır; çünkü şiddet gören çocuk, çoğu zaman yetişkinlikte ya şiddetin mağduru olmaya devam eder ya da bu döngüyü yeniden üretir. Çocuğu korumak, toplumun geleceğini korumaktır.
Aile Yaşamında Şiddet
Aile ortamı, insanın ilk ilişkisel laboratuvarıdır. Freud bu alanın bireyin kişilik yapılanmasındaki etkisini vurgular. Aile içindeki baskı süreçleri, çocuğun benlik gelişimi üzerinde güçlü izler bırakır.
Ailedeki ses tonu, ilişki dili, sınırların yönetimi ve beklentilerin aktarılma biçimi, şiddetin görünmez türlerini oluşturabilir. Sessiz baskı, yoğun eleştirel tutum, duygusal uzaklık, kontrolcü yaklaşım gibi dinamikler bireyin ruhsal yapısının ilk derin izlerini belirler.
Aile ortamındaki baskı süreçleri yalnızca çocuklara yönelmez; yetişkinler arasında da ilişki dinamikleri benzer etkileşimler yaratır. Bu etkileşim, bireyin kendine yönelik algısını şekillendiren güçlü bir psikolojik atmosfer oluşturur.
İş Yaşamında Şiddet
Mobbing, iş yerinde bir çalışanın uzun süreli ve sistematik biçimde psikolojik baskıya maruz kalmasıdır. Bu süreçte kişi sürekli olarak değersiz hissetmeye yönlendirilir; söz hakkı azaltılır, görevleri alakasız şekilde değiştirilir veya yeterli bilgi verilmeden sorumluluk yüklenir. Çalışanın sosyal ilişkileri sınırlandırılır, dışlayıcı bir tutumla yalnızlaştırılır ya da hataları abartılarak aktarılır. Bu atmosfer, kişinin önce motivasyonunu ardından da içsel güvenini zedeler. Zamanla işe gitmek kaygı uyandıran bir deneyime dönüşebilir.
Mobbing yalnızca bireyin değil, iş yerinin tüm dinamiğini etkileyen bir süreçtir. Bir çalışanın psikolojik baskı altında kalması, ekip ruhunu zayıflatır, iletişimi bozar ve verimliliği azaltır. Kurum içinde güven duygusu sarsılır, çalışanlar kendilerini ifade etmekte zorlanır ve yenilikçi düşünce alanı daralır. Sağlıklı yönetim anlayışı, çatışmaları çözmeyi, iletişimi güçlendirmeyi ve her çalışanın kendini güvende hissettiği bir çalışma kültürü oluşturmayı hedefler. Böyle bir ortamda çalışanlar hem kendilerini hem de işlerini daha büyük bir uyumla sürdürür.
Psikolojik Şiddeti Nasıl Fark Edilir?
Psikolojik şiddet, çoğu zaman yavaşça ilerleyen ve fark edilmesi güç bir süreçtir. Kişi, önce kendi iç sesinin yön değiştirdiğini, kararlarını artık kendi ihtiyaçlarıyla değil dışarıdan gelen etkilere göre şekillendirdiğini fark eder. İlişki içinde duygularının geri planda kaldığını, düşüncelerinin değer görmediğini hissetmeye başladığında içsel denge sarsılır. Sürekli bir gerginlik atmosferi oluşur; kişi ne zaman, hangi nedenle gerildiğini tam olarak açıklamasa da bu hava ilişkiyi belirgin şekilde etkiler. Zamanla kendine yönelik güven azalır, kişinin kendi sesine olan mesafesi artar. Sessizlikle kurulan baskı, söylenmeyen ama hissedilen ağırlık, psikolojik şiddetin en güçlü işaretlerinden biridir. Bu işaretler birleştiğinde kişi, ruhsal alanında görünmez bir baskının etkisi altında olduğunu anlamaya başlar.
Psikolojik Şiddetin Nedenleri Nelerdir?
Psikolojik şiddetin ortaya çıkmasında bireysel, ilişkisel ve toplumsal birçok dinamik birlikte etkili olur. İnsan, çocukluk döneminde öğrendiği ilişki kalıplarını yetişkinlikte fark etmeden tekrar edebilir; bu nedenle erken aile deneyimleri, kişinin hem verdiği hem de aldığı baskı biçimlerinde belirleyici olur.
Bilinçdışı çatışmalar, kişinin duygularını ifade etme biçimini ve ilişkilerde kurduğu dengeyi şekillendirir. Güç dengesinin bozulduğu ortamlarda, taraflardan biri kendi içsel güvensizliğini yönetmek için kontrolcü davranışlara yönelerek baskı uygulayabilir. Toplumsal rol beklentileri de bu süreci etkiler; kadınlık, erkeklik veya ebeveynlik rollerine yüklenen anlamlar, ilişkilerde görünmez baskı alanları yaratabilir. İletişim becerilerinin sınırlı olması, duygusal ihtiyaçların doğrudan aktarılamaması ve kişiler arası sınırların net olmaması, psikolojik şiddeti besleyen ilişkisel bir atmosfer oluşturur. Tüm bu faktörler birleştiğinde, baskı uygulayan kişi çoğu zaman bunun bir güç arayışından çok, kendi içsel çatışmalarını yönetme biçimi olduğunu fark etmeden bu davranışı sürdürür.
Psikolojik Şiddetin Önlemek İçin Ne Yapmalı?
Psikolojik şiddeti önlemenin ilk adımı, bireysel düzeyde kendi duygusal sınırlarımızı tanımak ve korumaktır. Bir ilişkide sürekli değersiz hissetme, manipülasyon, suçluluk baskısı, küçük düşürülme ya da kontrol edilme gibi belirtiler fark edildiğinde, kişinin önce bu durumun “normal” olmadığını kabul etmesi gerekir. Bu süreçte psikoterapi, kişinin yaşadığı belirsizliği anlamlandırmasına, özsaygısını yeniden inşa etmesine ve sağlıklı sınırlar koymasına yardımcı olan en etkili profesyonel araçlardan biridir. Terapi, bireyin travmatik ilişkisel örüntülerini fark etmesini sağlar, duygusal dayanıklılığı artırır, suçluluk ve utanç gibi duygu yüklerini hafifletir ve kişinin kendini koruyabilme kapasitesini güçlendirir. Aynı zamanda öfke yönetimi, empati kurma, iletişim becerileri ve duygusal düzenleme gibi alanlarda gelişim sağlayarak kişinin hem kendisine hem de ilişkilerine daha sağlıklı bir zemin kazandırır.
Toplumsal düzeyde ise psikolojik şiddeti önlemek yalnızca bireysel farkındalıkla değil, kolektif bir dönüşümle mümkündür. Eğitim kurumlarında duygusal okuryazarlık ve sağlıklı ilişki modellerinin öğretilmesi, medyada şiddeti meşrulaştıran dilin terk edilmesi, iş yerlerinde mobbingi engelleyen mekanizmaların güçlendirilmesi ve aile içi şiddetin erken tespiti için kamu destek hatlarının erişilebilir kılınması gerekir.
Psikoterapinin toplumsal faydası da burada belirir: Terapi alan bireylerin duygularını tanıma, empati kurma, çözüm üretme ve öfkeyi sağlıklı yönetme becerilerinin güçlenmesi, toplumda daha az çatışma ve daha az şiddet davranışı anlamına gelir. Dolayısıyla hem kurumların hem de bireylerin ortak sorumluluğu, psikolojik şiddeti görünmez bir sorun olmaktan çıkarıp, duygusal güvenliği temel bir hak olarak kabul eden ve terapinin önemini benimseyen bir sosyal bilinç oluşturmaktır.
Sitemizde bulunan psikolojik testler ile ücretsiz ve kolayca kendinizi değerlendirin.
BaşlayınSitemizde bulunan yazılar farkındalık yaratmak amaçlıdır, tıbbi tavsiye içermemektedir. Psikiyatrik tanıların yalnızca psikiyatri hekimleri tarafından koyulabileceğini unutmayınız.
Müthiş Psikoloji, size daha iyi bir deneyim sunmak ve hizmetlerimizi geliştirmek için çerezler kullanır. Çerez politikamız hakkında daha fazla bilgi almak ve tercihlerinizi yönetmek için buraya tıklayın.
