Kumar Bağımlılığı - Sessizce Başlayıp Derinleşen Bir Yalnızlık

Kumar Bağımlılığı Nedir?

Kumar bağımlılığı, kişinin kumar oynama davranışı üzerinde kontrolünü kaybetmesi ve bu davranışın hayatını olumsuz etkilemesine rağmen devam etmesi durumudur. Tıpkı madde bağımlılığı gibi, kişi önce keyif almak için başlar ama zamanla bu davranış bir zorunluluğa dönüşür. Başta bir eğlence gibi görünse de, zamanla iş, aile, sosyal çevre ve ruh sağlığı üzerinde ciddi zararlara neden olur.

Bu bağımlılık türünde en dikkat çeken şey, dışarıdan kolayca fark edilmemesidir. Çünkü çoğu kumar bağımlısı, uzun süre bu davranışı gizleyebilir. Kendine bile itiraf edemediği bir döngünün içinde, giderek yalnızlaşır.

Kumar Oynarken Zihinde Neler Olur?

Kumar bağımlılığı, yalnızca bir davranış değil; aynı zamanda bir düşünce bağımlılığıdır. Kişinin zihninde, kumar oynamayı mantıklı gösteren bazı düşünce tuzakları oluşur. Psikolojide bunlara bilişsel çarpıtmalar denir. Yani gerçeği çarpıtan, mantıklı gibi görünen ama aslında kişiyi yanıltan düşüncelerdir.

İşte bazı örnekler:

• Kontrol Yanılsaması: “Ben kazanmayı biliyorum, sadece şanssızdım.”

• Kazanç Hatırlama, Kayıp Unutma: “Geçen ay ne kadar kazanmıştım, hatırlıyor musun?” (Oysa o kazancın çok daha fazlası kaybedilmiştir.)

• Kayıp Telafisi İnancı: “Bu sefer kaybettim ama bir sonraki oyunda kesin geri alırım.”

• Batık Maliyet Yanılgısı: “Bu işe çok para gömdüm, şimdi bırakamam.”

• Özel Gün, Özel Şans İnancı: “Bugün doğum günüm, kesin şansım döner.”

Bu düşünceler, kumar davranışını haklı çıkarmak için çalışır. Kişi, farkında olmadan bu çarpıtmalara inanır ve davranışı sürdürmek için bir gerekçe bulmuş olur. Bu da değişimi zorlaştırır çünkü kişi, yaptığı şeyin gerçek bir sorun olduğunu kabul etmekte zorlanır.

Bağımlılık Döngüsü: Neden Devam Eder?

Bağımlılık yalnızca “kazanmak için oynama” değildir. Aslında birçok kişi, kumarı duygusal bir kaçış yolu olarak kullanır. Yalnızlık, stres, değersizlik duygusu ya da hayattan memnuniyetsizlik gibi hislerle başa çıkmak için kumara yönelinir. Kazanma anı, beyin tarafından bir “ödül” gibi algılanır ve dopamin salgılanır. Bu da kişiyi tekrar tekrar oynamaya iter.

Döngü genellikle şöyle işler:

Duygusal Tetikleyici: Stres, yalnızlık, sıkıntı. 

↓

İstek: Kumar oynama arzusu.

 ↓

Davranış: Oynamak.

 ↓

Kısa Süreli Rahatlama veya Kazanç Heyecanı.

 ↓

Suçluluk, Kaygı, Kaybetme: Ama kişi bu duygularla baş edemeyince yeniden kumara yönelir.

Bu döngü, zamanla hem psikolojik hem finansal hem de sosyal olarak kişiyi yıpratır.

Tedavi Süreci: Değişim Nasıl Başlar?

Kumar bağımlılığı tedavi edilebilir. Ancak değişim, sadece dışarıdan bir müdahale ile değil; kişinin içten gelen bir isteğiyle mümkün olur. En zor ama en kıymetli adım, “yardım isteme cesareti”dir. Çünkü bu bağımlılık türü genellikle utançla, suçlulukla ve yalnızlıkla iç içedir.

Kumar bağımlılığı gibi davranışsal bağımlılıklarda değişim, bir karar anından çok, bir süreçtir. Bu süreçte geri dönüşler, duraksamalar, yeniden başlama halleri olabilir. Psikolojide bu sürece “Değişim Döngüsü” denir (Prochaska & DiClemente, 1983).

Birçok kişi bu döngünün çeşitli noktalarında takılı kalabilir. Özellikle inkâr ya da hazırlıksızlık aşaması uzun sürebilir. Değişimin zorlayıcı olduğu kadar insani olduğunu bilmek, bu süreçte kişiye şefkatli bir iç ses kazandırır.

İnkâr (Farkında Olmama) - “Kumar bir problem değil.” “İstediğim zaman bırakabilirim.”

   ↓
Hazırlıksızlık (Karmaşık Duygular) - “Belki de biraz fazla oynuyorum ama...” “Kendimi durdurabilsem iyi olurdu.”

   ↓
Hazırlık (Yardım Arama Düşüncesi) - “Destek almayı düşünüyorum.” “Bir terapistle görüşmeliyim.” 

   ↓
Harekete Geçme (Destek Alma, Davranışı Durdurma) - “Terapilere başladım.” “Artık fark ediyorum; kumar beni kontrol ediyordu.” 

   ↓
Sürdürme (Yeni Yaşam Biçimini Oturtma) - “Zorlandığım anlar oluyor ama stratejiler geliştiriyorum.” “Kendimi daha güvende hissediyorum.” 

   ↓
(Gerileme Olabilir) - “Tekrar oynadım ama bu, tamamen bittiğim anlamına gelmez.” “Bu da sürecin bir parçası.”

   ↓
Yeniden Hazırlık ve Hareket -  Süreç döngüseldir. Gerileme olursa yeniden hazırlık ve değişim aşamalarına geçilir.

Tedavi sürecinde en sık kullanılan yaklaşımlardan biri Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)’dir. Bu terapide kişinin kumar davranışını sürdüren düşünceleri fark etmesi ve bu düşünceleri daha gerçekçi ve sağlıklı olanlarla değiştirmesi amaçlanır.
Bazen terapiye başlamak da kolay değildir. Çünkü kişi “benimki o kadar da ciddi değil” diye düşünebilir. Ancak bu tür düşünceler, aslında çarpıtmaların bir parçasıdır. Terapi sürecinde şunlar yapılır:

• Kumar davranışını tetikleyen duygu ve düşünceler tanımlanır.

• Kayıplar ve kazanımlar objektif olarak değerlendirilir.

• Duygusal ihtiyaçlar (yalnızlık, değersizlik, kontrol ihtiyacı) üzerine çalışılır. 

• Bu ihtiyaçları karşılayacak yeni ve sağlıklı yollar keşfedilir.

• Geriye dönüş durumları için başa çıkma stratejileri geliştirilir.

Kimi zaman aile terapisi, grup terapileri veya destek grupları da sürece dahil edilir. Çünkü kişi yalnız olmadığını hissettikçe iyileşme süreci güçlenir.

Umut Vardır: Yeniden Başlayabilmek

Kumar bağımlılığı bir zayıflık değil, çoğu zaman bastırılmış duyguların, görülmeyen ihtiyaçların bir dışavurumudur. Bu davranış biçimi, kişinin geçmişte yaşadığı kırılmalarla ya da bugünkü çaresizliğiyle baş etme biçimi olabilir. Ancak her baş etme yolu, sağlıklı değildir.

Bir bağımlılıktan kurtulmak, yalnızca bırakmak değil; aynı zamanda kendinle yeni bir ilişki kurmaktır. “Ben neden oynuyorum?” sorusu, iyileşmenin kapısını aralar. Bu kapının ardında suçlama değil, anlama vardır. Kırılmış yanlarını onarma ve hayatını yeniden kurma cesareti vardır.

Her insan bir yerden yeniden başlayabilir. Yeter ki o sessiz iç sesinize kulak verin:
“Böyle olmak zorunda değil, değişebilirim.”