İşyerinde Duygusal Saldırı: Mobbing

‘Mobbing’ kavramı, 1980’li yıllarda iş yaşamına girerek kullanılan bir kavramdır. Bu kavram, endüstrileşme ile birlikte Avrupa’da ve sonra tüm dünyada farkına varılan bir olgudur. Mobbing’in nihai hedefi çalışanı işten uzaklaştırmak olarak bilinmektedir. Kurumlarda, çalışanlar arasındaki artan kişisel rekabet, görev, yetki ve sorumluluk dağılımındaki tutarsızlıklar, gerçekleşen bazı adaletsizlikler, yöneticiler ile olan çatışmalar, kurumsal ve sosyal nedenlerden dolayı ortaya çıkmaktadır. Mobbingin psikolojideki karşılığı işyerindeki psikolojik tacizdir. 

Mobbing (Psikolojik Taciz) Nedir? 

Mobbing kelimesi, Latince ‘Mobile Vulgus’ sözcüğünden gelmiş, kararsız, şiddete yönelmiş gibi anlamlar taşımaktadır. Mobbing ise; psikolojik şiddet, taciz, sıkıntı verme anlamına gelmekte olup, ‘mob’ kökünün İngilizce eylem biçimidir. Mobbing kavramını ilk iş hayatı ile birleştiren Dr. Heinz Leyman’dır. Leyman’a göre psikolojik taciz anlamı taşıyan mobbing, iş hayatında bir veya birkaç kişi tarafından, bir diğer kişiye yönelik düşmanca bir iletişim tarzı geliştirmesi anlamına gelmektedir. Mobbing, duygusal bir şiddettir. Hedefi ise, iş hayatındaki kişiler arasında sistematik bir şekilde, psikolojik şiddet uygulayarak kişinin dayanma gücünü yok etme ve işten ayrılmaya zorlamaktır. Mobbing, olumsuz tutum ve davranışlar bütünüdür.

Mobbing Unsurları

İşyerinde her olumsuz olaya mobbing demek doğru olmaz. Mobbing diyebilmemiz için aşağıdaki unsurları içermesi gerekmektedir:

• İş yerinde gerçekleşmelidir,
• Sıklıkla yapılmalıdır,
• Kasıtlı yapılmalıdır,
• İşten uzaklaştırma anlamı taşımalıdır,
• Yapılan kişinin kişiliğinde, mesleki durumunda veya sağlığında zarar ortaya çıkmalıdır.

Mobbing Neden Ortaya Çıkar?

1. Kurumsal Nedenler: Kurumlardaki otoriter yönetim sistemi, psikolojik taciz için uygun ortam hazırlamaktadır. Ayrıca, hiyerarşik örgütlenme, mobbingi uygulayan kişinin kendini saklamasına zemin oluşturabilmektedir. En önemli kurumsal sebepler ise, kötü yönetim, yetersiz iletişim, zayıf liderlik yapısı, stresli ortamın varlığı, yeni fikirlerin olmaması, yeniden yapılanma, rekabetçi ortamlarda işini kaybetme korkma gibi durumlar mobbinge yol açabilmektedir.
2. Kişisel Nedenler: Bir anlaşmazlık ile başlayabilen mobbing, bir davranış şekli ile ortaya çıkabilmektedir. Daha sonra, saldırgan davranışlarına iş arkadaşlarını da katabilmektedir.
3. Sosyal Nedenler: Yapılan çalışmalarda, özgüven yetersizliği, yabancılaşma, artan göç gibi sebeplerin mobbinge sebep olduğu ortaya çıkmıştır. Ayrıca, güçlü olanın zayıfı yok etme algısı, bireylere kapasitesinin üstünde iş yükü verilmesi, ortak çalışmanın sağlanmaması da sebepler arasındadır. 

Yaygın Mobbing Davranışları

İş hayatında görülen yaygın mobbing davranışlarını şu şekilde sıralayabiliriz:

• Tamamlanan işler sürekli eleştirilir,
• Kişi yokmuş gibi sayılır,
• Görüşler ve fikirleriyle alay edilir,
• Hakkında söylentiler çıkarılır,
• Davranışları gülünç duruma düşürülür,
• Sözlü cinsel tacizde bulunulur,
• Rahatsız edici davranışlar sergilenir,
• Bilerek kötü tutumlar sergilenir,
• Acımasızca davranışlar sergilenir,
• Görev tanımı dışındaki işler yetersiz kalması için verilir,
• Yetki verilmez,
• Sürekli azarlanır.

Mobbingin İş Hayatında Ortaya Çıkardığı Riskler

Mobbing durumunun yalnızca birey üzerinde değil, kurum üzerinde de olumsuz etkileri vardır. Mobbingin kurumlara, verimlilik ve çalışanların iş doyumu açısından olumsuz etkileri görülmektedir. İşyerinde oluşan mobbing sonucunda, çalışanlarda işe karşı isteksizlik, iş doyumunda düşüklük, yaratıcılık konusunda eksiklikler meydana gelmektedir. Sadece mobbinge uğrayanlar değil, mobbinge şahit olanlar da bir gün kendilerinin bu duruma maruz kalacaklarını düşünerek işten uzaklaşmalarını görebilmekteyiz. Ayrıca, mobbinge uğrayanların yasal haklara başvurduğunu biliyoruz. Bu yasal mücadele ise, kurumun katlanmak zorunda kaldığı bir yük haline gelebilmekte; şikayetlerin incelenmesi, evrakların toplanması, mahkeme masrafları gibi durumlar ortaya çıkmaktadır. Diğer yandan mobbing sebebiyle, hastalık izinlerin artması, işten ayrılmalar ile birlikte yeni çalışan sürecinin maliyeti, yeni işe girenlerin eğitim maliyeti, ödenen tazminatlar, performans düşüklüğü, kaliteli çalışan bulma zorluğu, çalışanlar arasında uyumsuzluklar, güvensiz çalışma ortamı, çalışan verimsizliği ile birlikte müşteri kaybı, markanın zarar görmesi ve itibar kaybı gibi durumlar kurum açısından risk olarak sayılır.

Ne Yapılabilir?

İşyerleri mobbingi önlemek adına önleyici politikalar sergilemelidir, buna teşebbüs eden kişiler için iyileştirme önlemleri alınmalıdır. Şikayetler var ise bu şikayetler dikkate alınmalıdır. Ayrıca mobbinge maruz kalanlara destek olunmalı, görev yerlerinin değiştirilmesi ya da psikolojik destek sağlanması gerekmektedir. Peki mobbinge maruz kalanlar ne yapmalı? Öncelikle işyerinde karşılaşılan her türlü olumsuzluk için yazılı kayıt tutulmalı, tarih ve detayları ile birlikte. Yaşanılan sıkıntı bildirilmeli, cevap verilmiyorsa kayıt altına tutulmalıdır. Tüm bu süreçlerden çıkmak ve baş etmek noktasında zorlanabilirsiniz. Bu zorlanmalarda psikolojik destek almak süreci daha kolay atlatmanıza destek olabilir.