Görünmeyen Yüz: Narsisizmi Anlamak

Narsisizm Nedir?

Narsisizm, Yunan mitolojisinden gelmektedir. Narkissos, sudaki yansımasını görüp, kendi yansımasına aşık olmuştur. Bir ömür boyu da ulaşamayacağı bu aşkın peşinden koşmuş ve ömrünü kendisini izleyerek tüketmiştir. Daha sonrasında bu imkansız aşka ulaşma motivasyonu ile sarılır ve suya düşüp boğularak hayatını kaybeder. Narsisizm kelimesi ilk kez 1898 yılında, Ellis tarafından bireyin kendisine hayranlık içeren duygular olarak açıklanmıştır. Narsisizm kavramı, psikanalitik kuramda önemli bir yere sahiptir. Freud’a göre, narsist bir kişi, yaşamının ilk yıllarında bile yalnızlık duygusunu yaşamaktadır. Yaşamın ilk yıllarında bakım veren ile oluşmayan bağ, gereksinimlerin karşılanmaması, ihmal edilen bebekliğin ardından olumsuz duyguların deneyimlenmesine zemin hazırlar. Bunun sonucunda, bebek dış dünya yerine iç dünyasında yaşamayı tercih eder (Freud, 1914). Tabii ki, belli bir düzeyde narsisizm gereklidir. Çünkü, narsisizm eksikliği bireyin kendisini değersiz ve yetersiz hissetmesine neden olabilmektedir. Uygun düzeyde olduğunda, bireyin özdeğeri düzenlenmektedir. Normal düzeydeki bir narsisizm sadece kendisiyle ilgilenen, empati içermeyen, benmerkezci bir hale dönüştüğünde ise patolojik boyuta geçmektedir. Narsisizm psikoloji alanında normal ve patolojik narsisizm olmak üzere iki düzeyde ele alınmaktadır. 

Normal Narsisizm

Normal narsisizm, kişinin kendine verdiği özgüvenin ve değerinin çok yüksek olduğu; başkalarından gelen eleştirilerin bu değeri olumsuz etkilemesinde en aza indirildiği bir benlik durumudur. Kişi, dış dünyanın onla ilgili görüşlerine değil; kendiyle ilgili olan düşüncelerine odaklanır ve kendi değerini, özgüvenini bu şekilde besler. Biliyoruz ki, her insanın beğenilmek, onaylanmak, takdir görmek hoşuna gider. Ancak, narsist bireyler için bunlar bir gereksinimdir. Bu gereksinimin doyurulması için de kişi her şeyi yapmakta açıktır ve bunun için çok zaman harcar. Eğer bu kadar zaman harcayıp bu gereksinim karşılanmazsa kişi, narsistik yaralanma yaşayabilir. 

Patolojik Narsisizm

Patolojik narsisizm, kişinin kendinden tamamen emin olması ve başkalarının düşüncelerini hiç önemsememesi durumunun var olmasına rağmen patolojik narsisizme sahip olanlar, içsel süreçte tamamen başkalarının düşünceleriyle beslenmeye açık bireylerdir. Yani aslında, bu kişiler her ne kadar kendilerine olan abartılı güvenleri olsa da, aslında kendi iç dünyalarında kendilerine güvenmeyen kişiler olduğunu görebiliriz. Normal narsisizmle arasındaki fark budur; patolojik narsisizmde birey, tamamen dıştan gelen görüşlerle beslenir ve buna muhtaçtır. Ayrıca, normal narsisizmi olan biri eleştiri ya da başarısızlık karşısında zorlanabilir ama yine de başkalarına ilgi gösterebilir, güvenebilir ve ihtiyaç duyabilir. Oysa patolojik narsisizmde talepler gerçekçi değildir, doyurulamaz ve bu kişiler genellikle eleştiriye çok sert tepkiler verir. Son olarak, patolojik narsisizmi olan kişiler genellikle soğuk, mesafeli ve başkalarını küçümseyici davranır. Bu durum, küçük bir çocuğun bencilce isteklerinden farklıdır; burada daha derin ve yapısal bir sorun vardır.

Narsisizm Türleri

Patolojik narsisizm farklı kuramcılar tarafından “büyüklenmeci narsisizm” ve “kırılgan narsisizm” olarak iki kavram ortaya koymuşlardır. Büyüklenmeci narsisizmin gelişiminde anne baba tutumu mevcuttur. Anne babanın yoğun beklentisi ile, çocuk yalnızca bu beklentileri karşıladığında onay ve ilgili görebilmektedir. Çocuk da ne zaman bu beklentilerin dışında bir tutum sergilerse küçümsenme ve hor görülme ile karşılaşır. Bu kişiler, yalnızca kendi ihtiyaçlarına odaklanırlar, diğer insanların duygularına, düşüncelerine duyarsızdırlar. Ayrıca her konuda kendilerini haklı görmeleri söz konusudur.

Kırılgan narsisizm ise iki durum söz konusudur. Çocuk kendi gerçek benliğini ortaya koyduğunda aşağılanma ile karşılaşır. Dolayısıyla çocuk kendi benliğini saklar ve aile ile o şekilde iletişim kurar. Diğer durumda ise, çocuk anneye ve babaya çok büyük hayranlık duyar. Çünkü hayranlık duyarsa sevileceğini düşünür. Gizli narsisizm denilen bu yapı, bireyin bu isteklerini reddetmesi ile oluşur. Birey, isteklerini daha kapalı ve dolaylı yoldan ifade eder. Aslında sürekli onay beklerler, özel ve benzersiz hissetmek isterler, eleştiri duymak istemezler, sürekli mağdur durumda olurlar, manipüle ederler, empati konusunda zayıftırlar, ne kadar özgüvenli gözükseler de kendilerine olan güveni azdır.