Ergenlik Dönemi ve Ergenliğe Dair Merak Edilenler

• “Çocuğum ergenlik çağında. Öfke, içine kapanma ya da dikkat dağınıklığı normal mi, yoksa bir ruhsal sorunun belirtisi mi?”

• “Çocukken içine kapanması büyümenin doğal bir parçası mı?”

• “Derslere odaklanamaması tembellik mi yoksa dikkat eksikliği mi?”

• “Arkadaşlarıyla uyum sağlayamıyorsa endişelenmek gerekiyor mu?”

Bu sorular genellikle çocuk psikolojisi, ergen psikolojisi ve ruh sağlığı ile ilgilidir. Hem ebeveynler hem de çocuklar, ergenlik döneminde büyük değişimlerle karşılaşırlar.

Ergenlik Ne Demek?

Ergenlik, çocukluk ile yetişkinlik arasındaki dönemdir. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre 10 ila 19 yaşları arasındadır. Gençler bu süreçte fiziksel, zihinsel, psikolojik ve sosyal olarak önemli değişimler yaşar. Kendi ahlaki pusulalarını ve değerlerini oluşturmaya başlarlar.

İlk kez yeni deneyimlerle karşılaşan, bağımsızlaşmaya çalışan ve dünyayı sorgulayan bir çocukla karşılaşan ebeveynler için bu dönem çoğu zaman “fırtınalı” bir süreç gibi görünür. Ergenlik psikolojisini anlamak, ebeveyn–çocuk ilişkisini iyileştirmeye ve çocuğun davranışlarını daha iyi değerlendirmeye yardımcı olur.

Ergenliğin Evreleri

1. Erken Ergenlik (10 – 14 yaş): Bedensel değişimler başlar. Somut düşünceden soyut düşünceye geçiş, cinsel kimlik oluşumu ve ebeveynden duygusal ayrışma görülür.

2. Orta Ergenlik (15 – 18 yaş): Soyut düşünme ve arkadaş grubuna bağlılık gelişir. Akran baskısı ve risk alma davranışları artar. Meslek seçimleri gündeme gelir.

3. Geç Ergenlik (18 – 24 yaş): Ahlaki değerler netleşir, beden gelişimi tamamlanır. Finansal bağımsızlık ve sosyal özerklik artar. Bu dönem, kişisel kimliğin oluştuğu ve yetişkinliğe geçişin gerçekleştiği süreçtir.

Ergenlikte Bilişsel Değişimler

Çocukluk döneminde yalnızca somut düşünme vardır, ancak ergenlikte soyut düşünme gelişir. Gençler, “Doğru olan nedir?” sorusunu sorabilir ve olasılıkları değerlendirebilir. Buna rağmen gençlerde benmerkezci düşünceler (gençlik benmerkezciliği) yaygındır. Bu da riskli davranışlara ve yanlış yargılara yol açabilir.

Ergenlikte ayrıca daha fazla terleme, vücut kıllarında artış, duygu dalgalanmaları, ses ve genital değişiklikler, romantik ya da duygusal ilgi, iştah, kilo ve uyku değişiklikleri gibi durumlar görülür.

Beynin Ön Bölgesi (Prefrontal Korteks)

Ergenlikte beynin ön bölgesi olan prefrontal korteks en geç olgunlaşır ve 20’li yaşların ortalarına kadar gelişmeye devam eder. Bu bölge; dürtü kontrolü, önceliklendirme ve planlamadan sorumludur. Bu nedenle ergenlik çağında dürtüsellik, risk alma davranışları ve ani duygu değişimleri sıkça görülür.

Ergenlikte Ahlaki Gelişim

Gençler büyüdükçe daha karmaşık sosyal durumlarla karşılaşır: zorbalık, akran baskısı, madde kullanımı, ilişkiler ve gelecek kararları. Çocuk ve ergen psikolojisi açısından en önemli nokta, gencin kendi ahlaki pusulasını oluşturmaya başlamasıdır. Kendi kararlarını vermesine izin vermek ve yol göstermek, ebeveynlerin sorumluluğudur.

Ergenlikte Benmerkezcilik

Gençler çoğu zaman “Sadece benim bakış açım doğru.” diye düşünürler.

• Hayali seyirci: Ergen, herkesin onu izlediğine inanır. Bu da kaygı ve dikkat çekme davranışlarını artırır.

• Kişisel efsane: Ergen, kendisini dokunulmaz ve yalnız görür. Bu nedenle alkol tüketmek, tehlikeli aktiviteler yapmak veya gece dışarı çıkmak gibi riskli davranışlara yönelebilir.

Ebeveynler Benmerkezcilikle Nasıl Baş Edebilir?

Çocuğunuzla İlişki Kurun

Etkileşim kurmak zor olabilir ama her fırsatı değerlendirin. Modern dansa ilgi duyuyorsa bir gösteriye gidin, denizlere meraklıysa akvaryum ya da deniz müzesini ziyaret edin. Ortak ilgi alanlarını paylaşmak empatiyi ve bağı kurmayı güçlendirir.

Kendi Ergenliğinizi Anlayın

Günümüz gençlerinin yaşadıkları stres, sizinkinden farklı olabilir; ancak bazı benzerlikler vardır. Örneğin okul döneminde moda olan şeylere uymak ya da “havalı görünmek” gibi. Çocuğunuzun yaşadığı hayali seyirci deneyimini kendi gençliğinizden hatırlamak, empati kurmayı kolaylaştırır.

Yeni Öneriler Sunun

Ergenlerin ufku farklı deneyimlerle genişler. Onları yeni müziklerle, kültürel etkinliklerle, seyahatlerle ya da gönüllü işlerle tanıştırın. Bu deneyimler, dünyalarının yalnızca kendi çevrelerinden ibaret olmadığını görmelerine yardımcı olur.

Koşulsuz Yardım Sunun

Araştırmalara göre, çocukların ebeveynlerinden sürekli sevgi ve destek almaları gerekir. Sevginizin koşullara bağlı olmadığını hissettirmek, gelişimleri için çok önemlidir.

Profesyonel Destek Alın

Aileler, ergenlik çağında öfke patlamaları, yoğun kaygılar veya iletişim sorunlarıyla karşılaşabilir. Bu noktada psikoterapi, gencin güvenli bir ortamda duygularını ifade etmesine ve aileyle olan iletişimini geliştirmesine yardımcı olur.

Bazı gençler terapiye katılmayı reddedebilir. Bu durumda ebeveynlerin yapması gereken, zorlamak yerine anlayış ve güven ortamı oluşturmaktır. Gencin sınırlarına saygı duymak, günlük yaşamda küçük yardımlar sunmak, onu dinlemek ve yanında olduğunuzu hissettirmek çok önemlidir. Terapiyi günlük yaşamın doğal bir parçası olarak göstermek, zamanla gencin bu fikre daha açık hale gelmesini kolaylaştırır.