Bedenin Sessiz Çığlığı: Anoreksiya Nervoza

Anoreksiya Nervoza Nedir?

Anoreksiya nervoza, özellikle genç bireylerde görülen, yeme davranışının ciddi olarak bozulduğu, beden sorunlarının da eşlik ettiği en sık rastlanan beslenme ve yeme bozukluklarından biridir. Sadece yemek yememe meselesi değildir, kilo almaktan duyulan yoğun korku sebebiyle besin alımının kısıtlandığı tedavi edilmediğinde ise ölüme sebep olan psikiyatrik bir hastalıktır. Anoreksiya nervoza, daha çok genç kızları etkileyen, aşırı derecede kilo kaybı ile karakterize edilen bir bozukluktur. 

Anoreksiya nervoza, son zamanlarda giderek artmış, toplum sağlığı açısından risk oluşturmaya başlamıştır. Kelime anlamı ‘sinirsel iştah’ kaybı olan bu hastalıktaki temel patoloji beden imgesi bozukluğudur. Bu hastalığa sahip kişiler, kilo almaktan çok korktukları için yemek yemeyi reddederler. Zihinleri sürekli, dış görünüş ve vücut ağırlığı ile meşguldür, giderek de beden algısı bozulur ve zayıf olmalarına rağmen kendilerini kilo zannederler. 

Anoreksiya nervoza, erkeklere oranla kadınlarda 10 kat daha çok görülür. Bunun sebebi, kadınların ince beden imgesine sahip olma ve diyet yapmayla erkeklere göre daha ilgili olmaları gösterilebilir. Bu sadece kadınlarda görüldüğü anlamına gelmez, son zamanlarda erkeklerde kaslı gözükme isteği ve bununla birlikte kullanılan ilaç veya yeme kısıtlaması, erkeklerde de ortaya çıkmasına sebep olmaktadır.  Ciddi tıbbi komplikasyonların görüldüğü anoreksiya nervoza, kendilerinin böyle bir hastalıkla mücadele ettiklerini kabul etmezler, kabul etmedikleri için de tedavi olmak istemezler. Tedaviyi reddettikleri için de psikiyatrik hastalıklar arasında en yüksek ölüm oranına sahip, yaşamı tehdit eden bir yeme bozukluğudur.

Anoreksiya nervoza için en önemli 3 kriter vardır. Bunlardan birincisi yedikleri yeme miktarını ciddi şekilde kısıtlamaları ve buna bağlı olarak ortaya çıkan ciddi kilo kaybıdır. İkinci kriter ise kilo almaya dair şiddetli bir korku kişi ne kadar kilo verirse versin bu korku azalmaz hatta artar. Son kriter ise kişinin kilosunu ya da şeklini algılamasında bozukluk yani bu bireyler zayıf olduklarını kabul etmezler ya da kabul etseler de durumun ciddiyetinin farkına varmazlar. 

Anoreksiyanın iki tipi vardır: 

1. Kısıtlayıcı Tip: Bu tipte kişi, ciddi şekilde kalori kısıtlaması yapar. Genellikle öğün atlama, çok az yemek yeme, katı diyetler uygulama ya da sadece "güvenli" saydığı bazı yiyecekleri tüketme eğilimindedir. Aşırı egzersiz de eşlik edebilir. 
2. Arınan Tip: Bu tipte birey, kısıtlı yeme davranışlarının yanı sıra dönemsel olarak aşırı yeme atakları (tıkınırcasına yeme) yaşar ve ardından yediklerinden kurtulmak için kendini kusturma, müshil ya da idrar söktürücü kullanma gibi arınma davranışları gösterir. Bu döngü, kişinin fiziksel sağlığını olduğu kadar psikolojik dengesini de ciddi şekilde etkiler.

Anoreksiya Nervoza Belirtileri

Açlığın sıklıkla görülen fiziksel ve psikolojik etkileri şöyle özetlenebilir: 

• Fiziksel Belirtiler: Deri kuruluğu, saç dökülmesi, tırnakların kolay kırılması, karoten pigmentasyonu, ortostatik hipotansiyon, gaz, kabızlık, çabuk doyma, düşük kan şekeri, düşük kan potasyumu, düşük vücut ısısı, büyümede duraklama, osteoporozise bağlı kırıklar.
• Psikolojik Belirtiler: Karamsarlık, alınganlık, cinsel istek azalması ve uykuda düzensizliklerdir.

Açlığın fiziksel ve psikolojik belirtileri beslenme tedavisi sonucu ortadan kalkmaktadır. Vücut şekli ile ilgili düşünceler ve hastanın kendisini zayıflığa mahkum etmesi açlık oluşturmak değil hastalığın önemli psikolojik belirtileridir.

Gelişimsel süreci bozan etkileri nedeniyle erken dönemde tanı ve tedavileri çok önemlidir. Bu hastalar çoğunlukla kendilerini hasta olarak kabul etmezler. Hastalık kronikleştikten sonra çevredekiler tarafından algılanır. Bu hastalıklarda görülen fiziksel belirtilere çok sıklıkla ilerleyen dönemde hastaların fiziksel durumunda ölümle sonuçlanabilen bozukluklar eklenmektedir.

Anoreksiya Nervoza Neden Olur?

Anoreksiya nervoza hastalığının tek bir sebebi yoktur, birden çok faktör vardır. Bu faktörler, biyolojik, psikolojik, aile dinamikleri, stresli bir yaşam olayı, sosyal ve kültürel etkenler olabilmektedir. Biyolojik faktör olarak genetik yatkınlık önemli bir rol oynar. Ailede yeme bozukluğu yaşayan biri varsa veya depresyon tanısı almış birileri varsa kişinin anoreksiya nervoza yaşama olasılığı daha yüksektir. Ayrıca, psikolojik olarak düşük benlik algısı, yoğun kontrol ihtiyacı, mükemmeliyetçilik gibi etkenler neden olmaktadır. Son zamanlarda sosyal medya baskısına yani beden imajı ile ilgili yapılan yorumlar, zorbalıklar kişiyi etkilemektedir. Bunlara ek olarak, aşırı kontrolcü, ilgisiz, çatışmalı ailelerde büyüyen kişilerin bu hastalığı geliştirme olasılığı daha yüksektir.

Anoreksiya Nervoza Nasıl Tedavi Edilir?

Anoreksia nervozada psikolojik faktörler de rol oynadığı için sadece beslenme eğitimi ve tedavisi etkili olmamaktadır. Çok yönlü tedaviye gerek duyulmaktadır. Tedavi sürecinde psikolog, diyetisyen, doktor, hemşire bir arada çalışmalıdır. 

Tedavinin amaçları:

1. Normal yeme düzenine dönme ve arzu edilen kiloya yeniden ulaşma,
2. Kilo kontrolü ve yeme sorunlarını kişisel sorunlardan ayırmak,
3. Kişisel sorunları psikoterapi ile çözmektir.

Kişisel psikoterapi, grup terapisi, aile psikoterapisi ve davranış terapisinin ortak amacı, hastayı yeniden fiziksel sağlığına kavuşturmak, belirtileri azaltmak, kendine güven ve saygıyı kazandırmak, kişisel ve sosyal gelişimini devam ettirmektir.

Grup terapisinin, kişinin kendini yalnız hissetmemesine, sosyal deneyimlerinin artmasına olumlu katkısı bulunmaktadır. Aile terapisi, kişinin daha olumlu yeme davranışları kazanmasına, iletişimi kolaylaştırmaya ve aile bireylerini birbirlerine daha bağlı hissetmelerine neden olmaktadır. 

İyileşme Süreci

Anoreksiya nervozada iyileşme bir yolculuktur. Öncelikle bu yolculuk herkes için özel ve farklıdır. Her bireyin deneyimi, ihtiyaçları, zorlukları birbirinden farklıdır. İyileşme düz bir çizgide ilerlemez. Bu bir yolculuk olduğu için inişler, çıkışlar meydana gelebilir. Çözüme odaklanmak yerine sürece odaklanmak gerekir. Bu yolculuk, sabır, zaman ve emek gerektiren bir yolculuktur. Bu iyileşme sürecine sadece yeme davranıştan kurtulma olarak bakılmamalıdır. Bu kendini, bedenini, özsaygını kazanma sürecidir. Kendi kontrolünü ve kendi özgürlüğünü tekrardan kazanmaktır. Bu sürece başlamanın bir zamanı yoktur. Ne zaman başlanırsa başlansın erken veya geç değildir, önemli olan başlamaya karar vermektir. Bu yolculuk zordur ve onu sürdürebilmek cesaret ister. İyileşme sürecinde atılan her adım, başarılan her mücadele, kutlanması gereken bir başarıdır.